Xướng ca vô loài là một cụm từ mang trong mình những lớp nghĩa phong phú và được lịch sử văn hóa Việt Nam ghi nhận như một biểu hiện của sự phân biệt giai cấp. Trong bối cảnh xã hội phong kiến, nghề ca hát thường bị xem nhẹ và dán nhãn khinh miệt, thể hiện qua cụm từ này. Cụ thể, “xướng ca” chỉ nghề nghiệp của những người làm nghệ thuật, còn “vô loài” hàm ý rằng họ không thuộc về bất kỳ hạng nào trong hệ thống phân cấp xã hội, tức là mất đi giá trị nhân phẩm và bị coi thường. Điều này phản ánh quan niệm nho giáo về tác động tiêu cực của việc tham gia vào các hoạt động giải trí, được cho là thấp kém và không thanh cao.
Nguyên nhân của thái độ này có thể liên kết với những hình mẫu văn hóa đã tồn tại lâu đời, trong đó người lao động chân tay hay các nghề tạo ra giá trị thiết thực thường nhận được nhiều tôn trọng hơn. Những người như nghệ sĩ hay ca sĩ, qua lời lẽ từ chính xã hội, trở thành đối tượng bị ghẻ lạnh và đánh giá thấp, biến họ thành những “người vô loại”, không đáng để xem trọng trong mắt nhà nho.
Xem thêm tại CWIN
Tác động xã hội
Việc gọi ca sĩ là “xướng ca vô loài” không chỉ đơn thuần là một hành vi ngôn ngữ. Nó đồng nghĩa với việc phủ nhận địa vị và công sức lao động nghệ thuật mà họ đã bỏ ra. Nghệ thuật không chỉ đơn giản là một hình thức giải trí; nó phản ánh tâm hồn, bản sắc dân tộc, và những trải nghiệm sống động của con người. Thuyết phục người khác không nên nhìn nhận nghệ sĩ dưới lăng kính của cái gọi là “dưới thấp”, bởi văn hóa cần đến họ không kém gì đến những ngành nghề khác.
Thêm nữa, quan điểm này cũng tác động đến cách mà xã hội chúng ta phát triển và thừa nhận giá trị của từng cá nhân. Sự miệt thị dành cho những người làm nghề ca hát có thể dẫn tới tình trạng tự ti trong cộng đồng nghệ sĩ, gây cản trở cho việc phát triển tài năng sáng tạo. Khi chúng ta áp đặt gán mác “xướng ca vô loài”, liệu có phải chúng ta đang vô tình giữ chặt những ngọn lửa nghệ thuật tiềm tàng trong mỗi cá nhân?
Nhìn từ góc độ tích cực
Dù cụm từ này mang tính tiêu cực, nhưng thời gian đã chứng minh rằng vùng đất nơi nghệ thuật nảy nở không bao giờ hoàn toàn “vô loài”. Nhiều nghệ sĩ trên thế giới đã vượt qua các rào cản xã hội, chạm đến những đỉnh cao trong sự nghiệp vì tài năng và sự đóng góp của họ cho cộng đồng. Họ đã viết lại câu chuyện của riêng mình. Chính vì vậy, có thể nói sự lên án này trở thành một cái nhìn phiến diện, bởi nghệ thuật là một phần không thể thiếu trong cuộc sống con người, đóng vai trò trong việc xây dựng và nuôi dưỡng tâm hồn.
Hãy nghĩ đến những bản nhạc lay động lòng người hay những vở kịch cảm xúc – tất cả đều bắt nguồn từ những tâm hồn, những con người từng bị gán mác “vô loài”. Việc tôn trọng mọi hình thức nghệ thuật và người sáng tạo ra chúng có thể giúp chúng ta nhìn nhận thế giới với con mắt rộng mở hơn, nơi không còn khoảng cách giữa các giai tầng trong xã hội nữa.
